ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘC TỐ NẤM MỐC TRÊN LỢN

Hiện tại có hơn 400 loại độc tố được biết đến. Trong đó có sáu loại chính và gây thiệt hại kinh tế nặng nề là: aflatoxin, trichothecenes, fumonisins, zearalenone, ochratoxin và ergot alkaloids. 

1. Aflatoxin

Aflatoxin là độc tố được sinh ra chủ yếu từ nấm Aspergilus, phổ biến trên bắp, đậu nành và đậu phộng. Aflatoxin tác động chủ yếu đến gan. Chất này chuyển hóa tại gan, các chất trung gian sinh ra trong quá trình chuyển hóa có khả năng tác động đến quá trình tổng hợp DNA, RNA và protein. Do đó có thể dẫn đến hàng loạt các dấu hiệu lâm sàng có liên quan từ dấu hiệu chậm lớn đến suy giảm miễn dịch và có thể gây ra ung thư.

Đối tượng: Lợn ở mọi giai đoạn đều nhạy cảm với aflatoxin, nhạy cảm nhất là lợn con.

Dấu hiệu

Do độc tố aflatoxin tấn công chủ yếu vào tế bào gan nên dẫn đến nhiều dấu hiệu liên quan:

• Triệu chứng chủ yếu của dạng nhiễm độc này là do chức năng gan bị ảnh hưởng sẽ gây ra xuất huyết, vàng da, chết đột tử.
• Aflatoxin ở liều thấp hơn thường được tích lũy trong cơ thể do đó trên lợn chủ yếu là nhiễm độc mãn tính do ăn phải thức ăn nhiễm hàm lượng thấp độc tố này trong thời gian dài. Biểu hiện chính của dạng nhiễm độc này là lợn giảm lượng thức ăn tiêu thụ, giảm tăng trọng.
• Bên cạnh những biểu hiện chính trên thì có thể có kế phát các bệnh khác do hệ miễn dịch của lợn bị suy giảm. Lợn con thường mẫn cảm với bệnh độc tố nấm mốc hơn so với lợn nái.
• Lợn giảm lượng thức ăn tiêu thụ, giảm tăng trọng, sinh trưởng không đồng đều
• Lợn con theo mẹ cũng mẫn cảm với bệnh do độc tố do độc tố này được thải qua sữa khi con nái trong giai đoạn nuôi con ăn thức ăn nhiễm.
• Gây mất sữa ở nái nuôi con

Hình 1. Lợn sinh trưởng, phát triển không đồng đều

2. T2 - toxin

T2-toxin là một loại độc tố nhóm Trichothecenes, chủ yếu được sinh ra bởi nấm Fusarium. Đây được xem là hợp chất có độc tính cao nhất trong nhóm Trichothecenes. T2-toxin có thể gây phơi nhiễm qua đường tiêu hóa hoặc niêm mạc đường hô hấp. Hợp chất này có tính bền nhiệt do đó việc xử lý nhiệt không đạt hiệu quả cao. Để kiểm soát độc tố này, phương được áp dụng phổ biến trong nông sản và đạt hiệu quả tương đối cao đó là sử dụng khoáng sét để hấp phụ T2-toxin.

Đối tượng: Lợn ở mọi lứa tuổi

Dấu hiệu

• Chậm lớn
• Bỏ ăn
• Viêm da
• Hoại tử miệng, lưỡi, da
• Viêm dạ dày
• Sưng mí mắt

Hình 2. Nấm Fusarium

3. Deoxynivalenol

Deoxynivalenol (DON/Vomitoxin) là độc tố sinh ra bởi nấm Fusarium. Độc tố này gây giảm lượng ăn vào, từ đó làm giảm khả năng tăng trọng của lợn. Các trường hợp nhiễm DON thường là ở thể mãn tính, do DON gây nôn ói, giảm lượng ăn vào nên lượng thức ăn tiêu thụ sẽ không lớn dẫn đến hàm lượng độc tố ăn vào cũng không nhiều để gây các biểu hiện cấp tính. Ngược lại, tuy không gây chết nhưng nếu lợn nhiễm DON sẽ có khả năng tăng trọng kém, kéo dài thời gian nuôi dẫn đến thiệt hại cho người chăn nuôi.

Đối tượng: nái, lợn sau cai sữa, lợn vỗ béo

Dấu hiệu

• Ngộ độc cấp tính của DON ít khi xảy ra tuy nhiên nếu xảy ra lợn thường có các biểu hiện như: ỉa chảy, nôn, xuất hiện bệnh tích nghiêm trọng ở đường tiêu hóa, và chết đột tử
• Ngộ độc DON trên lợn ở thực tế chăn nuôi thường xảy ra ở dạng mãn tính.
• Trong hầu hết các trường hợp, lợn giảm ăn rõ rệt, dẫn tới giảm tăng trọng kể cả ngay sau khi bị nhiễm độc tố lần đầu.
• Ảnh hưởng của DON tới khả năng thu nhận thức ăn của lợn phụ thuộc vào lượng độc tố. Các thử nghiêm cho thấy trong khẩu phần ăn nếu DON có mức nhiễm khoảng 1.5 ppm, nếu cứ nhiễm tăng thêm 1 ppm sẽ làm cho lợn giảm khoảng 4% lượng thức ăn thu nhận.

Hình 3. Ảnh hưởng của độc tố nấm mốc trên lợn

4. Zearalenol

Zearalenol là một loại độc tố có tác động tương tự như kích thích tố estrogen, thường xuất hiện trong bắp và được sản sinh bởi nấm Fusarium. Độc tố này thường được sinh ra trong điều kiện độ ẩm cao và khi có sự chênh lệch lớn về nhiệt độ giữa ngày và đêm. Do có tác động tương tự như estrogen nên khi nhiễm độc tố Zearalenol các dấu hiệu lâm sàng chủ yếu tập trung trên con cái:

Hình 4. Ảnh hưởng của độc tố Zearalenol trên lợn

5. Fumonisins

Fumonisins là độc tố nấm mốc có độc tính cao, được sản xuất bởi nấm Fusarium. Độc tố này thường được phát hiện trên bắp. Chúng tấn công vào tế bào, đặc biệt là tế bào phổi do đó có thể gây ra suy hô hấp dẫn đến chết.

Đối tượng: Lợn nái, lợn sau cai sữa, lợn vỗ béo

Dấu hiệu

• FUMs làm ảnh hưởng tới các chức năng sinh  của tế bào, tín hiệu liên thông của các mô trong cơ thể, chủ yếu là phổi, tim, gan và ức chế miễn dịch.
• Nhiễm độc cấp tính FUMs ở lợn thường dẫn tới hiện tượng suy tim, phù phổi và hậu quả là tích nước ở trong phổi.
• Lợn do chịu các biến đổi trên thường có biểu hiện rất khó khăn về hô hấp như: há miệng để thở, tím tái và có thể chết.
• Nhiễm độc mãn tính FUMs do ăn phải thức ăn có chứa hàm lượng độc tố này thấp trong thời gian dài và lợn thường có biểu hiện giảm ăn, giảm tăng trọng và dễ bị ghép với các bệnh khác. FUMs cũng gây độc cho gan giống như Aflatoxin ở trên và mức độ gây độc thì phụ thuộc vào thời gian và liều lượng nó có mặt.

PHÒNG KỸ THUẬT